ẢI CHI LĂNG

 

Nhân đọc lại một ít tài liệu lịch sử và địa lý nước nhà để làm một project sắp tới tình cờ tìm thấy một số báo cũ về Ải Chi Lăng, nơi mà tướng Lê Sát và nghĩa quân Lam Sơn của Bình Định Vương Lê Lợi đã chém bay đầu Liễu Thăng, tướng giặc Nhà Minh tại đây. Về sau quân Tàu kinh khiếp gọi Ải Chi Lăng là Quỉ Môn Quan. 

Nếu truyện kiếm hiệp của Kim Dung có nhắc đến Nhạn Môn Quan bên Trung Hoa, nơi diễn ra trận chiến của Dương gia tướng nhằm ngăn quân Liêu tiến vào Trung Nguyên, thì Việt Nam cũng có một quan ải nổi tiếng là Quỷ Môn Quan, nơi quân Đại Việt đã nhiều lần ngăn vó ngựa xâm lược phương Bắc. Giặc Tàu rất sợ  “Quỷ Môn Quan! Quỷ Môn Quan! Thập nhân khứ, nhất nhân hoàn” (Cửa Quỷ ! Cửa Quỷ! Mười người vượt qua, chỉ một tên sống sót trở về. ) 

Đó chính là Ải Chi Lăng lưu danh hùng sử. Ngoài chiến thắng chém tướng  Minh Liễu Thăng ( năm 1427) còn nhiều chiến công khác của cha ông ta với 2 lần chống quân Tống xâm lược (năm 981 và 1077), 2 lần kháng chiến chống quân Nguyên Mông (năm 1285 và 1287), cuộc chống quân xâm lược Mãn Thanh (năm 1788 - 1789). 

Bình sinh tôi 

Chưa từng thăm viếng Ải Chi Lăng 

Việt Nam hùng sử đã viết rằng 

Quỷ Môn Quan khiếp quân phương Bắc 

Nơi chém bay đầu giặc Liễu Thăng

Nay lật lại trang sử vàng mà lòng chợt cảm khái vô cùng . Lại may được đọc hai bài thơ xưa về chiến công Chi Lăng. Xin chép lại đây một bài của Phạm Sư Mạnh đời Trần và một bài của Nguyễn Du thời nhà Nguyễn. Xin chia sẻ cùng những ai yêu thích cổ thi: 

Chi Lăng động (支陵洞) là bài thơ được Phạm Sư Mạnh, tể tướng nhà Trần, sáng tác từ thế kỷ 14, khi ông dừng chân trước Ải Chi Lăng trên bước đường tuần thú xứ Lạng. Bài thơ ca ngợi cảnh non sông hùng vĩ nơi đây.

支陵洞

千里巡邊殷鼓鼙，

藩城蠻寨一醯雞。

澗南澗北紅旗轉，

軍後軍前青兕啼。

漊瀨谷深於井底，

支陵關險與天齊。

臨風跋馬高回首，

禁闕岧嶢雲氣西

Chi Lăng động 

Thiên lý tuần biên ẩn cổ bề

Phiên thành man trại nhất ê kê

Giản nam giản bắc hồng kỳ chuyển

Quân hậu quân tiền thanh hủy đề

Lâu lại cốc thâm ư tỉnh để

Chi Lăng quan hiểm dữ thiên tề

Lâu phong bạt mã cao hồi thủ

Cấm khuyết thiều nghiêu vân khí tê

Phạm Sư Mạnh 

Nghĩa : Đi nghìn dặm tuần tra biên giới, trống trận vang ầm,

Thành Phiên, trại Mán bé bằng con sâu.

Phía nam, phía bắc dòng suối, cờ hồng lay động,

Đằng trước, đằng sau đội quân, trâu rừng rống vang.

Hang Lâu Lại sâu hơn đáy giếng,

Ải Chi Lăng hiểm bằng lên trời.

Trước gió ghì cương ngựa, lên cao ngoảnh đầu nhìn,

Cửa khuyết cao chót vót ở tầng mây phía tây.

Dịch thơ: 

Động Chi Lăng 

Nghìn dặm biên thuỳ tiếng trống vang 

Mờ xa ẩn hiện trại phiên man 

Cờ hồng phất phới bên nam, bắc 

Trâu rống theo quân khắp đại ngàn 

Sâu thẳm giếng khơi hang Lâu Lại

Đường lên trời hiểm Ải Chi Lăng

Lên cao ghì ngựa nhìn trong gió 

Chót vót từng mây cung khuyết giăng

(mnc dịch)

⚜️

Bài thơ “Quỷ Môn đạo trung” Nguyễn Du trên đường đi sứ sang nhà Thanh, khi qua Chi Lăng đã làm bài thơ này. 

 

鬼門道中

鬼門石徑出雲棍

征客南歸欲斷魂

樹樹東風吹送馬

山山落月夜啼猿

中旬老態逢人懶

一路寒威仗酒温

山塢何家大貪睡

日高猶自掩柴門

 阮攸

Quỷ Môn đạo trung

Quỷ Môn thạch kính xuất vân côn

Chinh khách nam quy dục đoạn hồn

Thụ thụ đông phong xuy tống mã

Sơn sơn lạc nguyệt dạ đề viên

Trung tuần lão thái phùng nhân lãn

Nhất lộ hàn uy trượng tửu ôn

Sơn ổ hà gia đại tham thụy

Nhật cao do tự yểm sài môn

Nguyễn Du 

Nghĩa: Trên đường qua Quỷ Môn Quan 

Đường đá ở núi Quỷ Môn từ chân mây đi ra,

Lữ khách về nam trông thầy mà kinh hồn.

Gió đông thổi qua hàng cây vào đám ngựa đi tiễn,

Trăng tà lặn sau dãy núi, ban đêm nghe tiếng vượn hú.

Ta đang độ tuổi trung niên mà đã có vẻ già, rất ngại chuyện thù tiếp,

Dọc đường trời lạnh, nhờ hơi rượu mà ấm lòng.

Trong xóm dưới núi kia, nhà ai ham ngủ thế?

Mặt trời lên cao rồi mà cửa tre còn đóng kín.

Dịch thơ: 

Đường qua Quỷ Môn Quan

Đường đá Quỷ Môn thức mây tuôn

Đi về Nam khách phải kinh hồn 

Gió đông quyện lá vào chân ngựa 

Trăng lặn về đêm vượn hú dồn

Tráng khí như ta còn thấy sợ 

Nhờ hơi rượu ấm bớt bồn chồn

Nhà ai dưới núi còn im ỉm 

Trưa trật còn say ngủ giấc nồng 

maingocuong