TRÚC NON

Dậy sớm rảnh rỗi ngồi đọc sách rồi hí hoáy tập vẽ thủy mặc tre trúc. Vẽ vẽ xóa xóa nét còn non, không dám khoe.

Dưng không bài Tân trúc hiện ra, với vài ngọn trúc thủy mặc trác tuyệt. Tác giả bài cổ thi Trúc non là Phạm Nhân Khanh, tên nghe khá lạ, lần đầu tiên mới biết đến.

Bèn đi tìm thời được biết:

“Phạm Nhân Khanh hiệu Cổ Sơn, cuối đời nhà Trần.

Chưa rõ ông sinh và mất năm nào, quê quán ở đâu, chỉ biết đỗ tiến sĩ vào đời Trần Duệ Tông niên hiệu Long Khánh (1373-1377), từng được nhà Trần cử đi sứ Trung Quốc, lúc về làm chức Giám tu quốc sử, kiêm An phủ sứ lộ Lạng Sơn.

Tác phẩm hiện còn 13 bài thơ chép trong Toàn Việt thi lục.”

Ông chỉ là một văn quan khí tiết, ngay thẳng và sống mộc mạc như đã thể hiện trong thơ ông. Quân tử như trúc, tiết trực tâm hư. Lại liên tưởng đến cố Tổng thống Ngô Đình Diệm cũng đã từng dùng trúc để biểu lộ chí khí hoài bão và tâm huyết của mình qua con dấu bụi trúc trên ấn tín “tiết trực tâm hư” nghĩa là Tiết trực tâm hư”, có nghĩa là khí tiết ngay thẳng, vì dân vì nước; tâm không có nghĩa là lòng thì trống rỗng, không có gì riêng tư cho bản thân ...”

Trúc cũng được xếp vào bộ Tứ Quân Tử : Mai Lan Cúc Trúc theo người xưa

Đọc lại bài thơ:

(Chữ Hán)

新竹

樹得琅玕三兩叢，

只期歲晚伴吟翁。

篩金好看臨秋月，

戛玉纔聽遞曉風。

勁節匪躬能直外，

道心無欲故虛中。

客來莫怪新條短，

會見霜梢拂翠空。

范仁卿

(Âm Hán Việt)

Tân trúc

Thụ đắc lang can (*) tam lưỡng tùng,

Chỉ kỳ tuế vãn bạn ngâm ông.

Si kim hảo khán lâm thu nguyệt,

Kiết ngọc tài thinh đệ hiểu phong.

Kình tiết phỉ cung năng trực ngoại,

Đạo tâm vô dục cố hư trung.

Khách lai mạc quái tân điều đoản,

Hội kiến sương tiêu phất thuý không.

Phạm Nhân Khanh

Dịch nghĩa:

Trúc non

Trồng được vài ba khóm trúc xanh như ngọc lang can, (*)

Chỉ mong chờ đến cuối năm sẽ làm bạn với nhà thơ.

Thích ngắm trăng thu soi xuống tựa như vụn vàng rơi qua tán lá,

Mới nghe gió sớm thổi qua tựa như tiếng ngọc khua.

Khí tiết cứng cỏi không chịu cúi mình lộ ra cả vẻ ngoài ngay thẳng,

Lòng đạo không chứa dục vọng cho nên trong thân trống rỗng.

Khách tới chớ làm lạ những cành mới trồng còn ngắn,

Rồi sẽ thấy được những ngọn trúc pha sương quét trên nền trời xanh biếc.

(*) Lang can” 琅玕:

(1) Ngọc tròn bóng đẹp. Trích dẫn Nguyễn Trãi 阮廌: “Linh lung sắc ánh bích lang can” 玲瓏色映碧琅玕 (Đề thạch trúc oa 題石竹窩) Sắc long lanh ánh lên như ngọc lang can màu xanh biếc.

(2) chỉ trúc đẹp

Thơ phỏng dịch :

Trúc non

Vừa trồng vài khóm trúc lang can

Làm bạn cuối năm hưởng thú nhàn

Dưới ánh trăng thu mong thưởng nguyệt

Dát muôn tiếng ngọc khẽ âm vang

Quên mình tiết trực lòng không đổi

Cố giữ tâm hư đạo vững vàng

Cành ngọn còn non xin chớ lạ

Rồi đây sương tuyết trúc không màng

mnc

10/7/2025