TUYẾT VÀ MAI

 “em mang tên một loài hoa 

người con gái hát khúc nhạc buồn 

https://online.fliphtml5.com/uwgth/yvxo/#p=58

Nhớ xưa khi còn học thầy Trần Trọng San dạy bài Tam Hữu (ba người bạn) của mùa đông tuyết giá lạnh rét là Tùng Trúc Mai: “Đình tiền mai thụ khai hoa trúc tùng tịnh mậu” ( Trước sân cây mai đã nở hoa cùng trúc, tùng thảy đểu tươi tốt) cổ thư gọi đó là Tuế Hàn Tam Hữu. 

Trong tuế hàn tam hữu, cổ nhân xếp Mai ở vị trí thứ ba, bởi vì, tùng (bách) và trúc bốn mùa đều xanh tươi, duy nhất chỉ có Mai, chỉ nở hoa vào đúng lúc mùa đông giá rét nhất, báo hiệu mùa Xuân sắp trở về. 

Mai mà cổ nhân thường ngâm vịnh, có ba loại: dương mai, mai vàng và mai. Nói đúng hơn, chỉ có loại thứ ba mới là “Mai” - một trong tuế hàn tam hữu. 

Đó là cánh mai trắng mong manh như tuyết trong thơ “mai hoa sắc bạch tuyết trung minh” ( sắc trắng hoa mai sáng trong tuyết).

Thế nên mai thường đi đôi với tuyết, tuyết vẫn đi đôi với mai.

Từ ngàn năm trước, hoa mai đã khơi nguồn cảm hứng cho biết bao thi nhân. Hoa mai được nhắc nhở trong thi ca của người xưa, cả ở Trung Hoa lẫn Việt Nam, thường là loại mai trắng. Đó là loại mai được nhắc đến trong thơ Trương Thuyết đời Đường: 

Khứ tuế Kinh Nam mai tự tuyết 

Kim niên Kế Bắc tuyết như mai 

Năm ngoái ở Kinh Nam (nay thuộc Hồ Quảng), hoa mai trắng như tuyết 

Năm nay ở Kế Bắc (nay là Bắc Kinh), tuyết trắng như hoa mai 

Không như hầu hết các giống mai vàng ở phương Nam, loại mai trắng ở Trung Hoa và miền Bắc nước ta có mùi hương dịu dàng, thanh khiết, chẳng hạn như mùi hương của rừng mai nơi cung Dao Trì thuở xưa: 

Dao Trì bất thị tuyết 

Vị tiểu ám hương lai 

(Cổ thi) 

(Nhìn về cung Dao Trì (thấy một mầu trắng nhưng) biết không phải là tuyết 

Vì có phảng phất mùi hương (thơm) 

Lư Mai Pha, một thi nhân đời Tống, đã so sánh mai và tuyết qua hai câu: 

Mai tu tốn tuyết tam phân bạch 

Tuyết khước thâu Mai nhất đoạn hương 

(Mai nên nhường tuyết ba phân trắng 

Tuyết phải thua mai một bậc thơm) 

Ôi một buổi sớm thứ bảy ngày nào cũng rảnh, đọc lại cổ thư mà bỗng muốn làm người Chu Thần Cao Bá Quát xưa nhìn hoa mà ngâm ngợi câu: 

“Thập tải luân giao cầu cổ kiếm

Nhất sinh đê thủ bái mai hoa”

十載侖交求古劍

一生低首拜梅花

(Mười năm xuôi ngược giao du chỉ cốt tìm thanh cổ kiếm 

Một đời chỉ cúi đầu bái lạy trước hoa mai) 

Mười năm lặn lội tìm gươm  báu

Một đời cung kính bái hoa mai 

Mai này trong tuế hàn tam hữu 

( Kính dâng hương hồn thầy Trần Trọng San, ân sư trong đời )

mnc 

15/10