NHỚ THẦY

 Nhớ Thầy Phan Hồng Lạc ( 1939-11/2/2022)

Thầy Phan Hồng Lạc, GS Hán Văn và Hướng dẫn thực tập, đã qui tiên. Hưởng thọ 84 tuổi. 

Thành kính tri ân và tưởng nhớ Thầy.

Hiệp lời nguyện cầu hương linh Thầy được siêu thăng miền Lạc Cảnh.

Thầy đã như mây trắng 

Bay về cuối trời xa 

Nhớ thầy bài chữ Hán

Viên ngọc bích họ Hoà 

Thầy là ngọc trong đá 

Phi thường trong tầm thường

Học trò thầy như ngọc 

Lưu lạc khắp muôn phương 

Thà làm viên ngọc nát 

Hơn là tấm ngói lành 

Nhớ lời xưa thầy dạy 

Thác vẫn còn tinh anh

Cánh Hồng giờ bay bổng 

Chim Lạc đã về trời 

Ngọc liên thành đâu nữa

Con nhớ thầy! Thầy ơi! 

Cao Ngọc Cường 

🙏💐💐💐

Thềm xưa...

Có còn vương vài sợi nắng,

Soi trên tóc đã phai màu?

Thầy bay theo vầng mây trắng...

Bận lòng chi, giấc chiêm bao! 

Nặng lòng chi đời bể dâu...! 

Phan thị Như Mai 

“Hoà thị chi bích”

Tin thầy Phan Hồng Lạc, giáo sư Hán văn của chúng tôi, các sinh viên Đại học Sư phạm Saigon qua đời đã làm tôi ngơ ngẩn, buồn bã suốt ngày!

Tôi biết thầy, lần đầu tiên, lúc vào vấn đáp. Sau khi đậu phần thi viết, anh chị em chúng tôi còn phải qua kỳ khảo hạch miệng. Thầy Lạc là một trong bốn giáo sư chấm thi chúng tôi hôm ấy. Thầy đưa cho tôi quyển Giảng văn và bảo tôi đọc to bài ca dao

“Bao giờ cho đến tháng Ba,

Ếch cắn cổ rắn tha ra ngoài đồng…”

Chỉ thế thôi. Thầy nhường phần đặt câu hỏi cho các thầy Phạm văn Đang, Lê hữu Mục và Lê hữu Khải. Tôi đã ra về, lòng thật buồn vì cầm chắc tương lai trở lại Văn khoa sau khi không chống đỡ được câu hỏi của thầy Khải” chị nói con cọp chờ đến đêm 30 mới vồ người à? Vậy bây giờ, ban ngày, chị vào rừng, gặp cọp, xem nó có vồ chị liền hay nó đợi đến đêm 30?” 

Nhưng trời thương kẻ khù khờ! Tôi cũng vượt qua được kỳ thi đó để cùng 38 anh chị em, vinh dự bước vào ngôi trường Sư phạm, tập tễnh sống đời phấn bảng.

Bán niên một, thầy Phan Hồng Lạc vừa là giáo sư Hán văn vừa là giáo sư hướng dẫn thực tập của chúng tôi, sinh viên Việt Hán một.

Bài Hán văn đầu tiên của thầy là”Hoà thị chi Bích”( viên ngọc của người họ Hoà), một bài học đã tạo cho tôi ấn tượng sâu sắc. Và không biết bạn nào trong lớp đã tặng thầy mỹ danh”Hoà thị chi bích “ và danh xưng đó chúng tôi vẫn giữ cho đến hôm nay khi nói chuyện về thầy. 

Những bài Hán văn tuy khó nhưng với riêng tôi, lại dễ chịu khi thầy tận tâm hướng dẫn sinh viên. Thầy trẻ và nhẹ nhàng trong cách giảng dạy nên môn Hán văn khó nuốt cũng bớt phần “hắc ám”!

Những giờ đi thực tập cũng vậy. Không biết các bạn tôi thì sao chứ riêng tôi thì căng thẳng lắm. Tôi sợ quá là sợ! 

Nhưng nhờ thầy, những lần thực tập sau, tôi đã bớt lo. Thầy dặn dò chúng tôi rất cẩn thận, cẩn thận từng chi tiết. Đối với các nữ sinh viên, thầy dặn đừng đi giày quá cao, sợ khi bước lên bục giảng, lúng túng sẽ… té! Và thầy cũng nhắc chúng tôi nhớ trang điểm nhẹ, nhất là nhớ đánh phấn hồng để che nét mặt xanh tái vì mất bình tĩnh! Bây giờ nhớ lại, tôi thấy thương thầy quá! Thầy thật tâm lý và lo cho học trò từng chút một!

Sau khi thực tập, phần nhận xét và cho điểm của thầy cũng nhẹ nhàng như tính cách của thầy. Thầy dịu dàng phân tích những ưu, khuyết điểm của chúng tôi và không bao giờ thầy nỡ xuống tay…!

Cuộc đời sinh viên của chúng tôi tưởng chừng sẽ êm đềm cho đến lúc ra trường. Nhưng không, định mệnh cay nghiệt đã phủ chụp lên toàn dân miền Nam vào ngày 30.04.1975!

Vận nước điêu linh!

Phận người tan tác!

Và giờ đây, sau bao cuộc biển dâu, thầy tôi cũng đã theo quy luật “sinh ký, tử quy”. Thầy ra đi!

Hòa thị chi bích của Việt Hán một, Thầy ơi!

Vũ Hoàng Hoa

San Jose, 12.02.2022

CHÚNG CON, CỰU SV ĐH SƯ PHẠM SÀI GÒN, KÍNH CẨN TƯỞNG NHỚ THẦY PHAN HỒNG LẠC ( 1939- 2022) CỰU GS TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM SÀI GÒN 🙏🙏🙏💐💐💐

TIẾC XUÂN (hay ĐỒ MI HOA, ĐỒ MI MỘNG)

Hai câu trong truyện Kiều:

“Tiếc thay một đoá trà mi

Con ong đã mở đường đi lối về”

(Truyện Kiều, P 825 – 826)

Hai câu thơ thương hoa tiếc ngọc về nỗi đoạn trường của nàng Kiều này có bản viết là 

“Tiếc thay một đoá đồ mi

Con ong đã tỏ đường đi lối về”

Trong Cung Oán Ngâm Khúc của Nguyễn Gia Thiều cũng có đoạn tả cảnh nàng Cung nữ nhập cung được hưởng ơn mưa móc quân vương cũng qua hình tượng hoa, một đóa đồ mi trong 

“Cái đêm hôm ấy đêm gì?

Bóng dương lồng bóng đồ mi trập trùng 

Chồi thược dược mơ mòng thụy vũ 

Đoá hải đường thức ngủ xuân tiêu

Cành xuân hoa chúm chím chào 

Gió đông thôi đã cợt đào ghẹo mai...”

Nguyễn Gia Thiều (Cung Oán Ngâm Khúc) 

Vậy thì Trà mi với Đồ mi có là một chăng ?!

Sách bảo rằng Đồ mi, Trà mi là loài hoa nở vào đầu mùa hạ, sắc trắng hay hơi vàng, rất đẹp lại dễ rụng, thường ví với người con gái đẹp. 

Vì chữ “đồ” trong chữ Hán viết gần giống với chữ “trà”, cho người ta hay đọc lẫn là trà mi.

Sách còn giải thích rằng “trà mi” (茶縻) cũng đọc là "đồ mi" (荼縻). Theo Khang Hy và Hình âm nghĩa tổng hợp đại tự điển thì chữ trà xưa viết là 荼 (đồ). Chữ 荼 từ thời Đông Hán (25-220) trở về sau phiên thiết là "Trạch gia âm trà". Thời Lương (502-557) trở về sau cũng đọc là trà nhưng quên giảm đi một nét, vẫn viết là 荼 (đồ). Từ đời Đường (618-907), Lục Vũ soạn quyển Trà kinh mới giảm một nét để thành chữ 茶 (trà). Vì thế hai chữ đồ mi 荼蘼 vẫn thường đọc là trà mi. 

Tuy nhiên, tên gọi trà mi rất dễ gây nhầm lẫn do hiện tại nó cũng được sử dụng để chỉ một vài loài trong chi Trà (Camellia) của họ Chè” 

Vậy, thực tế trà mi và đồ mi là hai loài hoa khác nhau, đều hiện diện trong văn chương và đời thường. 

Sách cũng bảo trà mi hoa đẹp nhưng không hương, ngược lại đồ mi hoa mòng manh nhưng hương thơm. Cứ nghe vậy, tôi lại tưởng tượng và “cảm“ loài hoa có tên hai nốt nhạc”: Đồ Mi …hơn. 

Phải là hoa Đồ mi hương sắc mới diễn tả vẻ đẹp thuần khiết mong manh dễ vỡ của người con gái đẹp thời xưa. 

 Tôi cũng “Vì hoa nên phải đánh đường tìm hoa”.  Nhưng phải mất cả buổi, thay vì chỉ “trong vòng 2 nốt nhạc” mới biết thêm nhiều chi tiết lý thú về một loài hoa thơm hương này: đồ mi hoa. Rồi liên ý cảm hoài đồ mi mộng. 

Sách cũng cho rằng “Khai đáo đồ mi hoa sự liễu.” (唐詩: 開到酴醾花事了)(Đến khi đồ mi trổ bông thì việc của hoa đã kết thúc.) Ý là hoa đồ mi mà nở thì mùa Xuân đã tàn, đã hết. 

Câu này lấy trong  bài Xuân mộ du tiểu viên của Vương Kỳ (đời Tống) miêu tả hoa nở theo mùa thứ tự trước sau khi Xuân đến, bắt đầu từ hoa mai đến hoa hải đường và hoa đồ mi. Khi trăm hoa héo rụng cũng là lúc cây thiên cức đầy gai bò ra khỏi tường. Thời gian này chính là lúc cuối xuân đầu hạ. Bài thơ hàm ý thi nhân luyến tiếc thời gian, cảm thán tuổi xuân dễ qua đi.

Bài đó như sau: 

Xuân mộ du tiểu viên 

Nhất tùng mai phấn thoái tàn trang

Đồ mạt tân hồng thướng hải đường

Khai đáo đồ mi hoa sự liễu

Ti ti thiên cức xuất môi tường

Vương Kỳ (Tống thi) 

(Khi hoa mai rụng, giống như người đẹp đã tẩy hết lớp phấn son

Hoa hải đường nở, giống như người đẹp mới thoa lớp phấn hồng lên má

Và sau khi hoa đồ mi nở, hoa sự của mùa xuân coi như đã kết thúc

Lúc này chỉ còn cây gai bò ra khỏi tường rêu)

春暮游小园

一丛梅粉褪残妆

涂抹新红上海棠

开到荼蘼花事了

丝丝天棘出莓墙

王淇

Chiều xuân thăm vườn

Mai tàn như nét đẹp phai hương 

Hồng thắm nhường cho ngọn hải đường

Tươi đóa đồ mi, hoa đã tận

Chỉ trơ gai dại ở chân tường 

Cao Nguyên mnc dịch 

Đồ mi liên ý cảm hoài! tôi lại tâm viên ý mã đến “đồ mi mộng” (giấc mơ hoa ) trong Tiếc Xuân của Nguyễn Tử Thành, một nhà thơ đời Trần của nước ta, một bài thơ chữ Hán 

Tích xuân

Lão tận oanh thanh, điệp hựu tàn,

Hoa thần trước ý vị nhân khan.

Thanh hương bất nhập đồ mi mộng,

Cửu thập xuân tuỳ dạ vũ lan.

Nguyễn Tử Thành 

惜春

老盡鶯聲蝶又殘，

花神著意為人慳。

清香不入荼蘼夢，

九十春隨夜雨闌。

Dịch nghĩa

Tiếng oanh vắng hẳn, bướm lại tàn,

Thần hoa có ý xẻn với người.

Hương thơm không còn len vào giấc mộng đẹp,

Chín chục ngày xuân mòn mỏi theo giọt mưa đêm

Tôi tạm chuyển thành thơ ta: 

Tiếc Xuân 

Đã bặt tiếng oanh, bướm đã xa 

Lòng còn tiếc nuối ý thần hoa 

Hương thơm đã tắt trong mơ đẹp 

Mòn mỏi Xuân tàn mưa tối qua 

Cao Nguyên mnc dịch 

Ôi! Đồ mi hoa mong manh! Đồ mi mộng chóng tàn!

Thiệt là hoài cổ !

Để kết thúc giấc mơ hoa sáng nay tôi đi tìm lại Bích Khê của Tỳ Bà 

“Nàng ơi ! Tay đêm đang giăng mềm 

Trăng đan qua cành muôn tơ êm 

Mây nhung pha mầu thu trên trời 

Sương lam phơi mầu thu muôn nơi”

Đây là lần thứ nhất tôi biết bài thơ này khi lần theo dấu 

Đồ Mi Hoa 

Lòng nao nức như hương trầm mới dậy:

Gió tâm tư say chúi nửa lừng mơ...

Đêm kim sa hay sao mà run rẩy? -

Không khí men, trăng liễu mướt đường tơ.

Đây một đoá đồ mi, - ta đón lấy,

Ấp hồn hoa... đem đặt giữa bài thơ.

Đài nộn nhuỵ hoá nguồn trinh tinh khiết

Ướp một làn hương rượu quyện lâng lâng;

Tràng cánh trắng biến ra da thịt tuyết,

Một tiên nương mừa tựa một giai nhân,

Ngửng đôi mắt chứa mùa xuân phẩm tiết,

Giữa bài thơ... đưa vẳng tiếng ngân ngân.

Ôi sắc đẹp! anh hoa dồn vũ trụ!

Phẩm tràng sinh! tinh chất khí âm dương!

Mi làm long phím lòng muôn trinh nữ;

Muôn tài hoa nghiêng trước vẻ thiên hương.

Mi rớt ngọc cho vang muôn tình tứ;

Mi nhả sâm ngọt lịm vạn sầu thương.

Giai nhân đi trong chiêm bao ẻo lả

Để lời ca gợn sóng khí hoa men;

Tay búp sen kẻ lên vàng óng ả

Những đường thêu kim tuyến rúng đêm huyền.

-Ngừng hơi thở... ta nép trong bóng lá

Để vần thơ theo nhịp điệu thuyền quyên.

Ta những muốn sầu thương thôi biểu lộ

-Sắc trong màu, màu trong sắc; hân hoan...

Ta những muốn mùa đông nhường lại chỗ.

-Nhạc gầy hương, hương gầy nhạc; lan man...

Ta những muốn màn đen về cõi mộ

-Cả không gian là bể sáng tràn lan...

Rồi sắc đẹp hiện ra trong chính phẩm

Linh thiêng như mây nước đỉnh Nga My!

Và muôn hồn hoa lên vì say ngấm.

Và muôn lòng phát tiết cả uy nghi;

-Đêm nầy đây ngời ngọc ngà sa gấm

Sắc đẹp vừa hiện giữa đoá đồ mi

Bích Khê 

Cuối cùng 

Đồ mi hoa! Giấc mộng đã tàn 

Yêu hoa lại tiếc Đồ mi mộng

Theo dấu hài thơ mà tâm động

Tàn xuân chưa mà mộng mị lan man 

mnc 

22/4

Hoa Tử Đằng

 Đọc bài thơ Tử Đằng Thụ của Lý Bạch đã lâu nhưng chưa hình dung ra hoa  tử đằng ra sao ! Nay mới “nhìn” thấy hoa tử đằng trên “mây”.. thiệt là quá đẹp 

Đi tìm thêm mới biết tử đằng hoa tượng trưng cho tình yêu bất diệt, bên Nhựt Bổn gọi là hoa Fuji, cũng là danh hoa như Anh Đào hoa xứ Phù Tang vậy. 

Hoa Tử Đằng (tiếng Hán Việt nghĩa là “dây leo (hoa) tím”), hoa Fuji, hoa Wisteria.

Nghe nói ở Trung Quốc và Nhật Bản có những rừng hoa tử đằng đẹp mê hồn. 

Vì thế Lý Bạch thi tiên mới viết bài tứ tuyệt ngợi ca loài hoa tím này đây

紫藤樹

紫藤掛雲木，

花蔓宜陽春。

密葉隱歌鳥，

香風留美人。

李白

Tử Đằng Thụ  

Tử đằng quải vân mộc, 

Hoa mạn nghi dương xuân.

Mật diệp ẩn ca điểu, 

Hương phong lưu mỹ nhân.

Lý Bạch 

 Tử Đằng 

Tử đằng chót vót nhành mây 

Nở hoa lớp lớp phong đầy hơi xuân 

Tiếng chim trong lá xa gần 

Hương theo gió níu mỹ nhân quên về

Cao Nguyên 

mnc 

16/4

( Hình trên Net ở công viên hoa Ashikaga, Japan )